Η κοινοπραξία που εκμεταλλευόταν τα πετρέλαια της Θάσου, αποφάσισε το 1987 να προχωρήσει σε έρευνες για την ύπαρξη νέων κοιτασμάτων στην περιοχή του Μπάμπουρα νοτιοανατολικά της Θάσου, πέραν των 6 ν.μ. Σύμφωνα με την άποψη της Τουρκίας οι έρευνες αυτές έρχονταν σε αντίθεση με το πρακτικό της Βέρνης, το οποίο είχαν υπογράψει οι δύο χώρες το Νοέμβριο του 1976. Με αυτό δεσμεύονταν ότι θα απέχουν από έρευνες πέραν των χωρικών τους υδάτων, μέχρι τη διευθέτηση του θέματος της υφαλοκρηπίδας.
Η Τουρκία αντιδρά. Το SISMIK-1 βγήκε στο Αιγαίο για έρευνες. Ήταν Μάρτιος του 1987. Τότε οι Τούρκοι έκαναν περίπου αυτά που κάνουν και σήμερα. Βρήκαν όμως απέναντί τους τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον διεθνή διπολισμό που ευνοούσε κινήσεις τακτικής από την Ελλάδα.
Μήλον της έριδος… ο Μπάμπουρας
Τον Μάρτιο του 1987, ο υφυπουργός εξωτερικών της Τουρκίας Καντεμίρ, ανακοίνωσε ότι το τουρκικό ερευνητικό πλοίο το SISMIK-1 θα βγει στο Αιγαίο για έρευνες λίγα μίλια νοτίως της Θάσου, περιοχή που η Ελλάδα θεωρεί δική της υφαλοκρηπίδα, αλλά η Τουρκία δεν αναγνωρίζει. Αφορμή ήταν η άδεια που έδωσε η ελληνική πλευρά στην Αμερικάνικη Denison, να κάνει έρευνες για πετρέλαιο στην ίδια περιοχή.
Η κρίση του SISMIK-1 καταγράφηκε στα Ελληνικά χρονικά ως έναν Ελληνοτουρκικό πόλεμο που κερδίσαμε δίχως να πέσει σφαίρα, αν και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κάθε άλλο παρά έλυσαν υπέρ της Ελλάδας τις ελληνοτουρκικές εκκρεμότητες.
Έβγαλε όλο τον στόλο στο Αιγαίο
Ο Καντεμίρ τότε έδρασε παίρνοντας εντολές από τους στρατιωτικούς και τον Τούρκο Πρόεδρο στρατηγό Κενάν Εβρέν, παραμερίζοντας τον πρωθυπουργό Οζάλ που βρισκόταν σε ταξίδι στο εξωτερικό. Βρέθηκε όμως μπροστά στον Ανδρέα Παπανδρέου και κυρίως στις συνθήκες εύθραυστης διεθνούς ισορροπίας που δημιουργούσε η ύπαρξη των δύο συνασπισμών, του NATO και του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που ως αρχηγός μικρού κόμματος το 1976 σε παρόμοια κρίση είχε πει το περιβόητο «βυθίσατε το Χώρα» (ήταν το ίδιο πλοίο που είχε μετονομαστεί σε SISMIK-1), αντέδρασε με ασυνήθιστη βιαιότητα. Έθεσε τις ένοπλες δυνάμεις σε πλήρη επιφυλακή, όπλισε τα πολεμικά αεροπλάνα και τα είχε έτοιμα για απογείωση, ενώ έβγαλε όλο τον πολεμικό στόλο μας στο Αιγαίο και τον έστειλε στην κρίσιμη περιοχή.
Διπλωματικός ελιγμός
Παραλλήλως έστειλε τον υπουργό εξωτερικών Κάρολο Παπούλια στην Σόφια και ζήτησε από τον Ζίφκωφ που ανήκε στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας την ενεργοποίηση του πρωτοκόλλου στήριξης και αλληλοβοήθειας που είχε υπογράψει μαζί του. Η κίνηση αυτή ειδικά, σόκαρε το NATO και τους Αμερικανούς, οι οποίοι θεωρώντας τον Παπανδρέου τυχοδιώκτη και απρόβλεπτο, φοβήθηκαν μήπως ξαφνικά δουν την Ελλάδα να μεταπηδά από το NATO στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και δουν τους Σοβιετικούς να βρίσκονται στην Μεσόγειο.
Δείτε την ιστορική ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου στο Υπουργικό Συμβούλιο μετά τη συνεδρίαση με το ΚΥΣΕΑ. Στο τέλος της αναφέρεται και στον διπλωματικό ελιγμό με τη Βουλγαρία.
Δεν μπορεί να ανακληθεί η εντολή για πυρ λόγω… σιγής ασυρμάτου
Στις έντονες οχλήσεις των Νατοϊκών προς την Αθήνα για αυτοσυγκράτηση, ο υφυπουργός εξωτερικών Γιάννης Καψής απάντησε ότι ο ελληνικός στόλος θα βύθιζε το SISMIK-1 αν εμφανιζόταν στα ελληνικά νερά και ότι η διαταγή δεν μπορούσε να ανακληθεί καθώς είχε επιβληθεί πολεμική σιγή ασυρμάτου.
Ήταν η μοναδική ελληνοτουρκική κρίση μετά το 1922, που η Τουρκία αναγκάστηκε να υποχωρήσει τελικά κατά κράτος. Ο Οζάλ από το Λονδίνο που βρισκόταν, διέταξε τελικά το SISMIK-1 να επιστρέψει σε τουρκικό λιμάνι και έτσι μετά από δύο μέρες έντασης η κρίση έληξε. Ο τουρκικός στόλος δεν βγήκε στο Αιγαίο, πράγμα βέβαια που θα μπορούσε να κάνει πολύ γρήγορα καθώς η επίμαχη περιοχή είναι πολύ κοντά στα Δαρδανέλια.
Οι μυστικές συνομιλίες που κατέληξαν στο Νταβός
Στο εσωτερικό της Ελλάδας επικράτησε μεγάλη ικανοποίηση και ενθουσιασμός, αν και οι νοικοκυρές φρόντισαν να κάνουν επιδρομές στα σούπερ μάρκετ και να αδειάσουν τα ράφια τους. Βλέποντας πόσο εύκολα θα μπορούσαν να εμπλακούν οι δυο χώρες σ’ έναν πόλεμο με ανυπολόγιστες συνέπειες και κάτω από τις αφόρητες πιέσεις των Αμερικανών, οι δύο πρωθυπουργοί άρχισαν από την επομένη της κρίσης κιόλας μυστικές συνομιλίες που κατέληξαν δέκα μήνες μετά την περιβόητη συμφωνία του Νταβός, τον Φεβρουάριο του 1988.
Το mea culpa και το ιστορικό των απωλειών μετά από κρίσεις
Η Ελλάδα προσέρχεται στο Νταβός με τον αέρα της επικράτησης στην κρίση του 1987, αλλά η συνάντηση καταλήγει με την Ελλάδα σε δυσμενέστατη θέση. Ο Παπανδρέου δεσμεύτηκε απέναντι στον Οζάλ, ότι η Ελλάδα θα απέχει από οποιαδήποτε έρευνα στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, αν κάνει το ίδιο και η Τουρκία, μέχρις ότου λυθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας. Λίγους μήνες αργότερα ο Ανδρέας Παπανδρέου από το βήμα της βουλής θα κάνει την αυτοκριτική του με τη λατινική φράση «mea culpa» (δηλ. «λάθος μου»), για την εξαιρετικά ζημιογόνο για τα συμφέροντα της Ελλάδας δέσμευση. Στο «λάθος» του Ανδρέα μετά το Νταβός, προστέθηκε μια ακόμα εθνική υποχώρηση, με τη Συμφωνία της Μαδρίτης το 1997, μεταξύ του Κ. Σημίτη και Σ. Ντεμιρέλ, μετά την κρίση των Ιμίων το 1996. Η γενική και αόριστη αναφορά στη συμφωνία για σεβασμό στην κυριαρχία των δυο κρατών, χωρίς τη διευκρίνηση της αποδοχής των υφιστάμενων συνόρων από την Τουρκία, έχουν οδηγήσει μέχρι σήμερα σε έναν ατέρμονο ελληνοτουρκικό διάλογο λόγω των μονομερών διεκδικήσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο, όπως οι γκρίζες ζώνες, υφαλοκρηπίδα, εναέριος χώρος, κ.λ.π. και την αμφισβήτηση της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας από την πλευρά της Τουρκίας.
